Pembentukan Karakter: Tonggak Baharu Kurikulum Persekolahan 2027

Kementerian Pendidikan Malaysia (KPM) terus memacu reformasi pendidikan negara melalui pelaksanaan Kurikulum Persekolahan 2027 (KP2027) yang akan dimulakan secara berperingkat bermula dengan Kurikulum Prasekolah 2026.

Salah satu inisiatif utama dalam kurikulum baharu ini ialah pelaksanaan Program Pembentukan Karakter.

Program ini bukan sekadar satu tambahan kepada sistem pendidikan, tetapi merupakan pendekatan menyeluruh bagi membentuk generasi masa depan yang berintegriti, penyayang, dan bertanggungjawab.

Apa Itu Pembentukan Karakter?

Pembentukan Karakter ialah program berstruktur yang bertujuan untuk membudayakan nilai dan adab dalam kalangan murid melalui pendekatan berasaskan amalan dan situasi sebenar. Ia bukan mata pelajaran baharu, sebaliknya satu pendekatan merentas kurikulum yang dilaksanakan secara berterusan sepanjang waktu persekolahan.

Menurut KPM, Pembentukan Karakter dilaksanakan melalui aktiviti yang dirancang dan dilaksanakan secara sistematik, berfokus kepada pembangunan sahsiah murid seiring dengan pembangunan akademik. Pendekatan ini selari dengan aspirasi Malaysia MADANI yang menekankan nilai kemanusiaan, perpaduan dan kesejahteraan sejagat.

Matlamat Utama Pembentukan Karakter

Program ini diwujudkan bagi mencapai matlamat membentuk insan sejahtera yang:

• Penyayang dan empati terhadap orang lain
• Berdaya tahan dalam menghadapi cabaran
• Mempunyai kebolehan memimpin dan bekerja secara berpasukan
• Aktif dan menyumbang secara mampan kepada komuniti dan negara

KPM menekankan bahawa program ini penting dalam membina kekuatan dalaman murid yang akan melahirkan warganegara bertanggungjawab, bermoral dan bersahsiah tinggi.

Pelaksanaan Bermula Seawal Prasekolah

Pembentukan Karakter akan mula diterapkan melalui Kurikulum Prasekolah 2026. Di peringkat ini, pembelajaran berlaku secara tidak formal namun berkesan, melalui rutin harian yang merangkumi:

• Perbualan Awal – memberi peluang kepada murid meluahkan perasaan, pengalaman dan nilai harian.
• Rehat – waktu sosial yang membolehkan murid berinteraksi dan mempraktikkan nilai seperti perkongsian dan keprihatinan.
• Aktiviti Penutup – sesi refleksi untuk mengukuhkan nilai yang dipelajari.

Pendekatan ini menjadikan nilai dan adab sebagai sebahagian daripada kehidupan seharian, bukan sesuatu yang hanya diajar secara teori.

Peruntukan Masa di Sekolah Rendah dan Menengah

Bermula tahun 2027, Pembentukan Karakter akan dimasukkan secara rasmi dalam jadual waktu sekolah rendah dan menengah selama 60 minit seminggu. Waktu ini akan digunakan secara fleksibel oleh guru untuk menjalankan aktiviti-aktiviti yang menyokong pembentukan sahsiah murid.

Contoh aktiviti termasuklah:

• Diskusi nilai berasaskan situasi semasa
• Latihan simulasi seperti menyelesaikan konflik secara empati
• Projek khidmat komuniti
• Refleksi kendiri dan kumpulan

Dengan peruntukan masa yang khusus, program ini tidak lagi bergantung kepada inisiatif individu guru semata-mata, tetapi diinstitusikan sebagai komponen penting pendidikan.

Modul Panduan Guru dan Latihan Profesional

KPM telah menyediakan Modul Panduan Guru untuk memastikan pelaksanaan yang seragam dan berkualiti di seluruh negara. Modul ini:

• Mengandungi cadangan aktiviti mengikut tahap murid
• Menyediakan garis panduan pedagogi
• Merangkumi indikator pencapaian sahsiah murid
• Memberikan contoh amalan terbaik

Guru akan diberi latihan profesional secara berkala untuk memahami pendekatan Pembentukan Karakter, termasuk cara membimbing murid secara berkesan dan menyepadukan nilai dalam pengajaran harian.

Pendekatan Pedagogi yang Digunakan

Pendekatan dalam Pembentukan Karakter lebih bersifat kontekstual, interaktif dan reflektif. Ia menekankan:

• Pembelajaran melalui pengalaman – murid belajar daripada situasi sebenar
• Pembelajaran berpusatkan murid – galakan kepada murid berkongsi pendapat dan pengalaman
• Refleksi nilai – membantu murid menghubungkan nilai dengan tindakan harian

Kaedah ini sesuai dengan pelbagai gaya pembelajaran murid dan membantu mereka menginternalisasi nilai secara lebih mendalam.

Pembentukan Karakter Bukan Mata Pelajaran Baharu

Sebagaimana ditegaskan oleh KPM, Pembentukan Karakter bukanlah satu subjek baharu yang dinilai melalui peperiksaan. Penilaiannya adalah bersifat formatif dan berdasarkan pemerhatian terhadap perubahan tingkah laku, penglibatan murid, dan refleksi kendiri. Pendekatan ini mengurangkan tekanan kepada murid sambil memberi ruang untuk perkembangan holistik.

Peranan Guru Sebagai Pemudah Cara

Guru bukan sekadar penyampai maklumat, tetapi bertindak sebagai pemudah cara, pembimbing, dan model kepada nilai yang ingin diterapkan. Oleh itu, guru perlu:

• Menunjukkan teladan yang baik dalam tutur kata dan tindakan
• Mewujudkan persekitaran pembelajaran yang selamat dan menyokong
• Memberi ruang kepada murid untuk menyuarakan pandangan secara terbuka

Keupayaan guru mempengaruhi sahsiah murid menjadikan mereka agen utama dalam kejayaan program ini.

Impak Terhadap Ekosistem Sekolah

Pembentukan Karakter tidak hanya memberi kesan kepada individu murid tetapi turut mencorakkan budaya sekolah secara keseluruhan. Sekolah akan menjadi komuniti yang:

• Menghargai nilai dan perbezaan
• Mempromosikan kerjasama dan kesejahteraan
• Menggalakkan penyelesaian konflik secara damai

Ini secara tidak langsung meningkatkan kesejahteraan emosi dan mental murid serta mewujudkan suasana sekolah yang harmoni.

Sokongan Ibu Bapa dan Komuniti

Pembentukan Karakter memerlukan kerjasama semua pihak. Ibu bapa memainkan peranan penting dalam memperkukuh nilai yang diajar di sekolah. Sokongan komuniti pula membantu dalam memberi konteks sebenar kepada penghayatan nilai melalui aktiviti luar bilik darjah.

KPM menggalakkan penglibatan ibu bapa melalui:

• Perkongsian maklumat tentang kemajuan sahsiah anak
• Aktiviti sekolah bersama komuniti
• Latihan dan bengkel keibubapaan berfokus nilai

Cabaran dan Langkah Mengatasinya

Antara cabaran yang mungkin timbul:

• Sikap murid yang kurang berminat
• Guru kekurangan masa dan sumber
• Persepsi bahawa nilai tidak sepenting akademik

Langkah penyelesaian:

• Memberi latihan intensif kepada guru
• Menyepadukan nilai dalam subjek sedia ada
• Menyediakan bahan bantu mengajar yang kreatif dan mudah diakses

Kesimpulan dan Saranan

Pembentukan Karakter ialah satu inisiatif yang tepat pada masanya dalam menghadapi cabaran sosial dan global yang semakin kompleks. Melalui pendekatan yang menyeluruh dan inklusif, program ini berupaya melahirkan murid yang bukan sahaja cemerlang akademik, tetapi juga mempunyai nilai kemanusiaan yang tinggi.

Saranan kepada warga pendidik:

• Hayati falsafah di sebalik program ini
• Laksana dengan komitmen dan kreativiti
• Libatkan semua pihak dalam komuniti sekolah

Dengan sokongan semua pihak, Pembentukan Karakter mampu menjadi teras baharu pendidikan yang menyumbang kepada pembinaan negara bangsa yang berdaya tahan, bersatu padu dan beretika.